Âm nhạc và Hội họa

.

          Bài này viết để trả lời 1 bạn hỏi “ Âm nhạc và hội họa có liên quan gì với nhau?”

          Nhiều khi xem tranh, chúng ta nhận được 1 lời phê bình đại khái như “Bức tranh này là AM (La trưởng)”, “Bức tranh này là Em (Mi thứ), “”bức tranh này là 1 sonata”, bức tranh này là 1 symphony…” … Nhiều bạn chẳng biết cái đó là cái gì, âm nhạc và hội họa có liên quan gì với nhau đâu kia chứ sao gọi là trưởng và thứ và còn gam này gam nọ…

          Trong âm nhạc, Trưởng và thứ là Dur và Moll . Trưởng thì mang tính trong sáng và mạnh mẻ. Thứ thì mang tính lãng mạn và dịu dàng. Trong hội họa cũng vậy, 1 tấm tranh thuộc tone trưởng là 1 bức tranh gây cảm xúc mạnh mẻ cho người xem và 1 bức tranh tone thứ thì tạo cảm giác thư thái nhẹ nhàng cho người xem. Trưởng thì người ta xử dụng sáng tối phân biệt rất mạnh, đường nét bạo và mạnh, màu sắc thì không pha trộn (nặn ra là vẽ). Thứ thì uyển chuyển, tương phản sáng tối nhẹ nhàng, màu sắc thì luôn pha trộn để trở thành màu bật 3 và màu bật 4 (các màu xám thì luôn hòa hợp với nhau)

          Nhiều nhận xét tranh rất cụ thể, thí dụ như tranh này thuộc gam CM (Do trưởng) , tranh kia thuộc gam Am (La thứ) . Vậy cái đó là cái gì? . Trong âm nhạc, các gam Do Re Mi Fa Sol La Si chỉ là cảm giác chủ quan của người sáng tác do sáng tác đó cần cung bật cao và thấp như vậy do đó xử dụng gam này hay gam kia thì tiện hơn vậy thôi. Nhưng nói vậy cũng không hẳn là vậy, vì trong âm nhạc các gam C, F, G, L (Do Fa Sol La) là những gam mà con người dể hát , dể cảm nhận và luôn trong sáng. Nếu bạn nhận được 1 lời phê bình như thế thì đó chỉ đơn giản là cảm giác của 1 người sành về âm nhạc và đang xem tranh của bạn mà thôi…

          Nhiều khi người ta còn nhận xét “bức tranh này có 1 vài hợp âm bức phá…” Trong âm nhạc khi soạn hợp âm cho 1 bài nhạc thì người ta có quy định về cách chuyển hợp âm từ 1 qua 4, qua 5 và trở về 1 v.v… để nghe cho thuận cái lổ tai, nhưng khi những hợp âm lạ được xen vào để tạo 1 cảm giác gì đó cho bản nhạc người ta gọi đó là "hợp âm bức phá". Các hợp âm này có giá trị riêng cho hòa âm của bản nhạc này. Trong hội họa, ngoài cái motif (nhịp điệu) bình thường của tranh , lâu lâu người ta xen vào 1 vài “chấm phá bất thường” để nhấn mạnh vài điểm quan trọng trong tranh thì cái này người sành nhạc nếu nhìn ra thì sẻ gọi đó là “những hợp âm bức phá”…

          Đôi khi xem tranh, người ta còn nhận xét “búc tranh này là 1 hành khúc”, bức tranh kia là 1 sonata”, “bức tranh này là 1 tình khúc” v.v… Vậy chúng ta phải hiểu 1 số thể loại thông thường của âm nhạc như thế nào ? Hành khúc là 1 bài ca mang tính hùng tráng. Serenata là 1 khúc nhạc chiều. Sonata là 1 bản nhạc mang tính chất triết lý (1 chương trong symphony) . Rondo là 1 sự lặp lại cố tình v.v… Những cái này các bạn tìm hiểu thêm nếu muốn tranh của mình có chất nhạc trong đó !

          Motif là gì trong âm nhạc và trong hội họa? Trong âm nhạc thì motif là 1 nét nhạc chủ đạo của bài nhạc, người ta dùng motif này là nét chính cho bài nhạc sau đó mô phỏng , biến tấu cái motif này để phát triển bài nhạc. Thí dụ, khi nghe vài note nhạc : Do do mi sol sol... sol sol...  trong bài Dòng sông xanh, các bạn sẻ lập tức cảm nhận ra cái mặt nước lăn tăn nhè nhẹ của dòng sông. Hay : Re re do... re re si...  trong bài Chiều hãi cảng, các bạn sẻ lập tức cảm nhận ra các đợt sóng miên man vổ vào bờ trên 1 bải biển  bát ngát... Trong hội họa, motif là cái nhịp điệu chính của tranh, là những đường thẳng hay cong mà người họa sỹ dẩn dắt người xem nhằm tạo 1 cảm giác gì đó cho bức tranh của mình... Nó nói lên cái gì , nhắm mục đích gì... thì tùy ý đồ sáng tác của người họa sỉ... Đơn giản vậy thôi !

           *       1/ Major, majeur: Trưởng, thể trưởng. Ký hiệu là “M”

                       2/ Mineur, Minor , Minore: Thứ, thể thứ. Ký hiệu là “m”

          Saigon 9/2012

          Anh Ca

.