Tò He

.

          Ngày xưa. Khi còn là học sinh tiểu học… Bạn có từng say mê ngắm nhìn người ta biến hóa trong việc nặn Tò He hay không. 2 hay 3  sợi bột… màu này, màu khác nhau được se lại thành 1 thanh trước những đôi mắt tròn xoe mới tuyệt vời làm sao. Rồi thành cái cây , thành cái chân, thành 1 sợi vải mềm mại cho 1 ông Tề Thiên đại thánh, một tiên nữ, một con Rồng, con cọp… Cả thế giới bày ra dưới bàn tay khéo léo của người làm Tò He một cách nhanh chóng mới thú vị làm sao…

           Tò he là một loại đồ chơi dân gian của trẻ em Việt Nam, có thể ăn được. Ngày nay, nặn tò he là một nét văn hóa dân gian ở các vùng quê Việt Nam, đặc biệt là Bắc Bộ. Nặn tò he xuất hiện tại miền Nam Việt Nam không rõ từ lúc nào nhưng có lẽ là do các nghệ nhân miền Bắc di cư vào Nam, tuy nhiên, mức độ phổ biến không bằng tại miền Bắc. Tò he là đồ chơi của trẻ em, nặn các con giống làm bằng bột hấp chín, có nhuộm mầu.

          Tò he ở đâu, bọn trẻ xúm xít ở đó. Chúng là người “ra đề” và người nặn tò he là người “giải đề.” Thánh Gióng, Tôn Ngộ Không, rồng, gà, khỉ, voi, hổ, báo, kép võ, đào thương… đều được cả. Những năm trước, tò he là thú chơi đã đi cùng bọn trẻ vào cả những giấc mơ. Người ta thích tò he không giống như sự yêu thích những thứ đồ chơi hiên đại, đắt tiền. Mà thích ở cái mộc mạc, đậm tính dân tộc của tò he, ở tính thủ công từ những đôi tay khéo léo. Tò he là sản phẩm đồ chơi dân gian độc đáo, vừa mang bản sắc dân tộc, vừa mang tính khoa học. Nó có tầm quan trọng trong cuộc sống, học tập, vui chơi giải trí và rèn luyện tính thẩm mỹ cho trẻ em. Những người tạo tác ra nó mặc dù chưa đủ nâng các sản phẩm của mình lên hàng mỹ nghệ (vì sản phẩm chỉ sử dụng trong khoảng từ 10 đến 30 ngày) nhưng các sản phẩm ấy đã để lại cho người xem những tình cảm thắm đượm. Ngôn ngữ khối trong tò he giàu tính biểu cảm, tính nhịp điệu mang nét gợi nhớ. Nó giản dị như ca dao, là tích tụ của trí tuệ nhân dân qua nhiều đời. Tò he thực sự là món ăn tinh thần rất gần gũi với người dân Việt Nam.

          Cũng giống như Lồng đèn Trung Thu dân gian Việt Nam được tạo hình rất đơn giản nhưng rất tinh tế khi tạo ra con gà, con thỏ, con chim, con cá chép, con bươm bướm, chếc máy bay, cái mặt trăng… chỉ bằng những thanh tre mà ở Việt Nam nơi nào cũng có !!! … Tò He cũng vậy, những nét tạo hình hết sức đơn giản, những cái vò, bóp, vổ, se… thành đầu, dôi mắt, cái tay, cái chân, cái nón, quần thánh áo, hoa, trái, thành những sợi 1 màu, 2 màu, 3 màu. Những cách bắt chéo nhau…  tạo ra muôn hình vạn trạng, tạo ra cả thế giới… mổi con một khác nhau, được tạo thành chỉ trong vài phút… Tất cả những thứ ấy chỉ được lưu truyền trong dân gian, không có bảo tàng nào ghi nhận lại những hình ảnh và những cái đáng gọi là tác phẩm đã được đút kết thành khuôn mẩu tuyệt vời đó… Tiếc lắm thay !

.